Synagoga w Bobowej

Bobowa wspominana jest w dokumentach już w 1339 r. Była miastem prywatnym i siedzibą możnego rodu Gryfitów. W XV-XVII w. Bobowa stała się znaczącym ośrodkiem, o czym świadczą trzy znajdujące się tu wówczas kościoły. Miasto było i jest nadal znane przede wszystkim z wyrobu koronek klockowych, które pojawiły się tutaj na początku XVI w. dzięki kontaktom handlowym z Włochami.

Synagoga w Bobowej, fot. K. Fidyk MIK 2019

Pojedyncze wzmianki o bobowskich Żydach pochodzą z XVI w. Na stałe osiedli jednak w mieście dopiero w 1732 r., kiedy zezwolił im na to ówczesny właściciel Bobowej, Michał Jaworski. Około 1920 r. Żydzi stanowili czterdzieści procent mieszkańców, zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem. W 2. poł. XIX w. Salomon ben Natan Halberstam założył tu szkołę talmudyczną, a w okresie międzywojennym istniał w Bobowej silny ośrodek chasydzki.

Około połowy XVIII w. utworzona tu niedługo przedtem gmina żydowska uzyskała zezwolenie na budowę synagogi. Już przed 1756 r. wzniesiono murowaną bóżnicę, której dzisiejszy wygląd jest skutkiem odbudowy po pożarze w 1889 r. W czasie okupacji zdewastowana, po II wojnie została zaadaptowana na warsztaty tkackie miejscowej szkoły. Opuszczona w 1993 r. synagoga została po kilku latach gruntownie wyremontowana dzięki funduszom rabina Asche Scharfa z Nowego Jorku. Jej uroczyste otwarcie odbyło się w lipcu 2003 r., w kolejną rocznicę śmierci bobowskiego cadyka Halberstama. Obecnie służy ona jako miejsce kultu przybywającym tu Żydom i jest udostępniana zwiedzającym.

Do synagogi wiedzie wąska i stroma uliczka wybiegająca z północno-wschodniego narożnika rynku. Synagoga składa się z wysokiej sali modlitw oraz prostokątnej przybudówki od strony zachodniej, z otwartą galeryjką na słupach. Główna sala budynku została wzniesiona z kamienia, a przybudówka mieszcząca nad przedsionkiem babiniec – z drewna. Sala modlitw, założona na planie zbliżonym do kwadratu, nakryta jest dziewięciopolowym sklepieniem wspartym na czterech słupach. Pomiędzy nimi dawniej stała bima – podwyższenie, na którym odczytywano fragmenty Tory. Na ścianie wschodniej zachowała się pochodząca z lat 1777-1778 stiukowa oprawa aron ha-kodesz – szafy ołtarzowej, w której przechowywano zwoje Tory. Bogato polichromowana, ozdobiona motywami roślinnymi i zwierzęcymi jest jedną z najwspanialszych na terenie Polski. Na pozostałych ścianach widoczna jest odsłonięta spod pobiały dekoracja malarska.

Synagoga w Bobowej

Inwentaryzacya zabytków Galicyi zachodniej. Powiat grybowski
Publikowany: Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej. T. 1 / [przedm. Maryan Sokołowski]. – Kraków: nakł. Grona Konserwatorów Galicyi Zachodn., 1900 (Kraków : Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego). – XV, 557, [2] s., [7] k. tabl.: il. ; 32 cm, s. 101 – 165

Gorlicka ósemka: przewodnik
Autor: Andrzej Piecuch
Wydawnictwo: Nowy Sącz: „Wydawnictwo Fundacja”, – 104 s.: il. (w tym kolor.); 21 cm
Miejsce wydania: Nowy Sącz, [2005]

Synagoga bobowska odżyła
Autor: Adam Bartosz
Publikowany: Spotkania z Zabytkami : informator popularnonaukowy / Ministerstwo Kultury i Sztuki, Generalny Konserwator Zabytków, Ośrodek Dokumentacji Zabytków/, R. 28 : 2004, nr 10, s. 28 – 29

Elegia na śmierć bobowskiego cadyka
Autor: Adam Bartosz
Publikowany: Płaj: zeszyt turystyczno-krajoznawczy Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich, Warszawa: Wydaw. SKPB, nr 28 : 2004, s. 92 – 97

Bobowska synagoga rediviva
Autor: Adam Bartosz
Publikowany: Płaj: zeszyt turystyczno-krajoznawczy Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich, Warszawa: Wydaw. SKPB, nr 28 : 2004, s. 87 – 91

Bobowski sztetł na Brooklynie
Autor: Adam Bartosz
Publikowany: Krasnogruda: narody, kultury, małe ojczyzny Europy środkowo-wschodniej / [Fundacja „Pogranicze”, Ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”]. Sejny: Fundacja „Pogranicze”: Ośrodek „Pogranicze – Sztuk, Kultur, Narodów”, nr 9 : 1998, s. 193 – 208

Bobowski cadyk i jego chasydzi
Autor: Adam Bartosz Publikowany: Płaj: zeszyt turystyczno-krajoznawczy Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich, Warszawa: Wydaw. SKPB, z. 13: 1996, s. 42 – 51

Powiat grybowski
Autor: Stanisław Tomkowicz
Publikowany: Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, T. I , wyd. nakładem Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, Kraków, 1900, s. 95-165

Bobowa: historia, ludzie, zabytki
Autor: Karol Majcher
Wydawnictwo: nakładem autora
Miejsce wydania: Bobowa, 1991

Bobowa- w gminie i okolicy
Autor: Grzegorz Kubal
Wydawnictwo: Roksana
Miejsce wydania: Krosno, 1999

Zachowane synagogi i domy modlitwy w Polsce
Autor: Eleonora Bergman, Jan Jagielski
Wydawnictwo: Żydowski Instytut Historyczny
Miejsce wydania: Warszawa, 1996

Bobowa: historia, ludzie, zabytki
Autor: Karol Majcher
Wydawnictwo: Przedsiębiorstwo Wydawnicze
Miejsce wydania: Warszawa, 2008

Śladami Żydów polskich. Przewodnik ilustrowany
Autor: Adam Dylewski
Wydawnictwo: Pascal
Miejsce wydania: Bielsko-Biała, 2002

Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce
Autor: Przemysław Burchard
Wydawnictwo: Zakłady Graficzne „Reprint”, P. Piotrowski
Miejsce wydania: Warszawa, 1990

Rozwój urbanizacji Małopolski XIII-XVI w., województwo krakowskie: powiaty południowe
Autor: Feliks Kiryk
Wydawnictwo: Wydawnictwo Naukowe WSP (Prace Monograficzne WSP w Krakowie)
Miejsce wydania: Kraków, 1985

Katalog zabytków sztuki w Polsce: T. 1: Województwo Krakowskie, [1] Tekst, [2] Ilustracje
Red. : Jerzy Szablowski
Wydawnictwo: Państwowy Instytut Sztuki. Dział Inwentaryzacji Zabytków
Miejsce wydania: Warszawa, 1953

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor: Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo: Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania: Kraków, 1982

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności