Teatr im. Juliusza Słowackiego, usytuowany w pobliżu krakowskich plant przy pl. św. Ducha 1, nosi tę nazwę od 1909 roku, wcześniej bowiem, to jest od momentu jego wzniesienia, nazywano go Teatrem Miejskim w Krakowie. Postawiono go w latach 1891–1893 według zatwierdzonego jeszcze w 1890 projektu autorstwa architekta Jana Zawiejskiego na miejscu wyburzanego wówczas średniowiecznego kompleksu szpitalno-klasztornego duchaków. Architektura eklektycznej budowli teatru – po części neobarokowa, po części zaś neorenesansowa, mocno nacechowana wątkami narodowymi – nawiązuje do nieco wcześniej powstałych teatrów europejskich, choć skromne środki finansowe miasta nie pozwoliły na skorzystanie w pełni z tych wzorów.

Teatr im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, fot. J. Nowostawska-Gyalókay (MIK, 2016) CC BY SA 3.0

Budynek składa się z fasady, reprezentacyjnej elewacji zachodniej, westybulu, klatki schodowej, foyer, bufetu, widowni oraz eklektycznego budynku dawnej elektrowni teatralnej zwanej Domem Machin, w którym dziś mieści się scena Miniatura. Dzięki temu obiektowi teatr był pierwszym budynkiem użyteczności publicznej w Krakowie wyposażonym w oświetlenie elektryczne.

Na szczycie fasady teatru umieszczono figury autorstwa Michała Korpala odnoszące się do Mickiewiczowskiego eposu, a mianowicie Tadeusza i Zosię w scenie „Poloneza czas zacząć”. Pozostałe alegoryczne figury zdobiące fasadę oraz reprezentacyjną elewację zachodnią zostały wykonane przez Tadeusza Błotnickiego, Alfreda Dauna i Mieczysława Zawiejskiego. Attyka tejże elewacji jest wzorowana na attyce krakowskich Sukiennic, które w latach 1874–1879 były gruntownie restaurowane, co wywoływało wiele dyskusji w środowisku. Od tego czasu architekci – w tym projektanci Centrum Administracyjnego Nowej Huty – chętnie sięgali po ten „rodzimy” motyw. W foyer znajdują się stiuki Alfreda Putza i dekoracja kamieniarska Józefa Kuleszy, w westybulu natomiast uwagę zwracają pomnik Stanisława Wyspiańskiego wykonany przez Bolesława Chromego i malowidła ścienne autorstwa Antoniego Tucha. Widownię teatru zdobi kurtyna Henryka Siemiradzkiego – malowidło olejne na płótnie przedstawiające scenę alegoryczną. Po raz pierwszy kurtynę podniesiono 18 kwietnia 1894 roku.

W gmachu teatru zachowała się garderoba Ludwika Solskiego, a właściwie Ludwika Napoleona Karola Sosnowskiego – jednego z najwybitniejszych aktorów w historii teatru polskiego, którego publiczność zapamiętała z ról takich jak Stary Wiarus z Warszawianki Stanisława Wyspiańskiego czy Dyndalski z Zemsty Aleksandra Fredry. W garderobie zobaczyć można rysunki i autografy artystów z XIX i XX wieku.

Pierwotnie teatr był zaplanowany na 922 miejsca.