Tartak i folusz w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej

W Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej prezentowana jest kultura materialna górali orawskich. Oprócz charakterystycznych dla tego regionu budynków mieszkalnych czy obiektów sakralnych w skansenie można obejrzeć także dwa zabytki techniki: tartak i folusz, które znajdują się przy potoku.

TARTAK I FOLUSZ W ORAWSKIM PARKU ETNOGRAFICZNYM W ZUBRZYCY GÓRNEJ, fot. R. Ciok (Muzeum Orawski Park Etnograficzny) ©

Na początku XX w., w Zarębku Niżnim, przysiółku gorczańskiej wsi Łopuszna, przy potoku Łopuszanka, bracia Józef i Franciszek Maciaszowie wybudowali kompleks zabudowań produkcyjnych. W skład tego wiejskiego koncernu przemysłowego wchodziły: młyn, tartak i folusz, czyli urządzenie do spilśniania materiału.
Bracia Maciaszowie nieco później wybudowali również małą kuźnię, heblarnię, gonciarnię, olejarnię, wiertarkę mechaniczną, prasę ręczną do uzyskiwania moszczu (świeżo wyciśnięty sok owocowy lub warzywny) i przecieru jabłkowego oraz wędzarnię serów. Część urządzeń napędzana była mechanicznie przez wody potoku Łopuszanka, część zasilana przez prąd ze zbudowanej przez braci elektrowni wodnej. W latach 50. folowanie sukna przestało być opłacalne – folusz został zamknięty. W 1964 r. folusz i tartak zostały zakupione od ich ostatniego właściciela, Stanisława Maciasza, i przeniesione do skansenu w Zubrzycy Górnej.


Autor: Karolina Pachla-Wojciechowska, Małopolski Instytut Kultury w Krakowie (2012)

Tartak i folusz w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej

Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
Autor: Wanda Jostowa
Wydawnictwo: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Zarząd Oddziału w Zakopanem. – Kraków : Wydawnictwo Artystyczno – Graficzne, druk : Drukarnia Narodowa w Krakowie, red. M. Broniowska, [8] k., 6 k. tabl. : il. ; 15 cm.
Miejsce wydania: Kraków, [1971]

Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków,  2010

Rzemiosło i przemysł wiejski
Autor :  Alicja Małeta, Ewa Fryś – Pietraszkowa        
Publikowany :
Podhale : tradycja we współczesnej kulturze wsi / pod red. Danuty Tylkowej. – Kraków : Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk. Oddział, 2000. – 455, [3] s., [32] s. tabl. kolor., [1] k. tabl. złoż. : il., mapy ; 25 cm. – (Biblioteka Etnografii Polskiej ; nr 55), s. 123 – 170

Ludowe tartaki i gonciarnie podhalańskie : (próba monografii)
Autor : Henryk Jost
Wydawnictwo : Zakopane : Muzeum Tatrzańskie,  ([Krak.] : AGH) – 74, [1] s., [32] s. tabl. : 1 mapa, fot., rys. ; 24 cm. – (Wydawnictwa Muzeum Tatrzańskiego im. dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem ; vol. 16)
Miejsce wydania : Zakopane1989

Zubrzyca Górna : Orawski Park Etnograficzny muzeum
Autor : Jadwiga Plich
Wydawnictwo : Oficyna Wydawnicza Sztuka,  Wojciech Smolak [fot.],  Mściwoj Olewicz [oprac graf.];  [16] s. : fot., 15 cm
Miejsce wydania : Zubrzyca Górna, 1996

Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej : Krótki przewodnik po skansenie
Autor: Roman Ciok, Marcin Kowalczyk [tekst], Wojciech Smolak [fot., red.]
Wydawnictwo: Wydawnictwo Oficyna Artystów SZTUKA Regional Art, 33, [2] s. : fot., mapka, 21 cm
Miejsce wydania: Zubrzyca Górna, 2008

Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
Autor: Zbigniew Ładygin ; plan: Anna Rzadkowska ; il.: Mariusz Szelerewicz, red. Emilia Krzyżanowska – Kalkowska
Wydawnictwo: [n.s.], [1] arkusz : il., mapy; 40 x 58 cm
Miejsce wydania: Kraków, 1988

Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
Autor: Jadwiga Plich
Wydawnictwo: Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej, 26 s. : fot. kolor.; 21 cm
Miejsce wydania: Zubrzyca Górna, 1998

Muzeum Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej
Autor: Wanda Jostowa
Wydawnictwo: Zubrzyca Górna : Muzeum – Orawski Park Etnograficzny,  wyd. 3 poszerz., – [35] s. : il. [w tym kolor.] ; 16 x 17 cm
Miejsce wydania: Kraków, [1977]

Rzemiosło i sztuka ludowa
Autor: Grzegorz Graff
Publikowany: Kultura ludowa Górali Orawskich, red. Urszula Janicka – Krzywda, Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza „Wierchy” Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK (Seria : Biblioteka Górska Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie ; T. 15), s. 173 – 204

Krajobraz kulturowy Polski : Województwo Małopolskie
Red.: Janusz Bogdanowski
Wydawnictwo : Stowarzyszenie „Kultura i Natura” im. Jana Gwalberta Pawlikowskiego, Wydawnictwo VADEMECUM, druk: Drukarnia Skleniarz, 240 s., [8] s. tabl., [1] k. mapa luz. : il. ; 23 cm. – (Biblioteka Stowarzyszenia „Kultura i Natura” ; t. 1)
Miejsce wydania : Kraków, Warszawa, 2001

Szlak Architektury Drewnianej : Małopolska
Autor : Bartłomiej Cisowski, Marta Duda ; współpr. Paulina Wawrzak ; konsult. merytor. Tadeusz Śledzikowski ; red. map Aurelia Hołubowska
Wydawnictwo : Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury. Zespół ds. Turystyki,  – 295 s. : il., mapy ; 24 cm., ISBN 83-89283-52-2
Miejsce wydania : Kraków, 2005

Tartak i folusz w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej

Informacje praktyczne

Dostępność poza Dniami Dziedzictwa:

dostępny

Dane teleadresowe:

adres: Zubrzyca Górna, Jabłonka

gmina: Jabłonka

powiat: nowotarski

GPS: N: 49° 34′ 12″, E: 19° 38′ 12″

gospodarz: Muzeum - Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej

www: http://www.orawa.eu/

e-mail: [email protected] 

telefon: 18 285 27 09

Obiekty w pobliżu:

Eksponaty z obiektu w serwisie Wirtualne Muzea Małopolski

zobacz
MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności