zabytek
Fotografie
Ładuję zdjęcia z serwisu Flickr
W pobliżu kościoła pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Zbylitowskiej Górze stoi klasycystyczny dwór Żabów. Obecne założenie dworskie powstało w pierwszej połowie XIX wieku dla Celiny ze Stadnickich Moszczeńskiej oraz jej męża Franciszka Moszczeńskiego. Wcześniejszy dwór spłonął w wyniku pożaru i brak jakichkolwiek informacji o jego wyglądzie. W 1863 roku, po śmierci Franciszka, majątek w Zbylitowskiej Górze odziedziczyła córka Maria, która wyszła za mąż za Stanisława Żabę herbu Kościesza. Ostatnim właścicielem majątku w Zbylitowskiej Górze był wnuk Stanisława – inż. Franciszek Feliks Żaba.
Według przekazów rodzinnych Żabów projektantem dworu był Piotr Aigner, architekt związany z rodziną Czartoryskich. Zespół dworski składał się z dworu, oranżerii pełniącej funkcję oficyny, wolno stojącej kuchni, stajni i wozowni. Fasada dworu zwrócona jest w stronę parku i widnieją w niej herby Nałęcz-Moszczeńscy i Szreniawa należące do Stadnickich.
Obecne wnętrze dworu nosi ślady pierwotnego układu. W okresie międzywojennym budynek składał się z 12 pomieszczeń: dwóch jadalni, kredensu, garderoby, czterech sypialni, dwóch gabinetów, pokoju bilardowego oraz pokoju gościnnego. Ozdobą całości były wiedeński serwis na 60 osób oraz biblioteka licząca 5 tys. książek. Do dziś zachowały się na ścianach i sufitach część stiuków, a na podłodze fragmenty parkietów oraz stolarka drzwiowa.
W 1945 roku, w wyniku nacjonalizacji majątków ziemskich, założenie dworskie wraz z pobliskim folwarkiem zostało rozparcelowane. Franciszek Feliks Żaba wraz z rodziną na krótko przeniósł się do służbowej willi przy gospodarstwie rolnym Państwowych Zakładów Azotowych w Tarnowie-Mościcach, którego Franciszek był kierownikiem, a następnie do Krakowa. Część wyposażenia dworu udało się Żabom wywieść podczas wysiedlenia, a część trafiły między innymi do tarnowskich instytucji kultury.
Po przejęciu majątku przez skarb państwa zabudowania dworskie zostały przeznaczone na cele szkolno-administracyjne. Od 1999 roku na terenie założenia działał powiatowy Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy. Obecnie, po odzyskaniu majątku przez spadkobierców rodziny Żabów i sprzedaży go prywatnym właścicielom, powstaje w nim Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy Dwór w Zbylitowskiej Górze.
Bałda W., Generał, który nie lubił legionistów, Interia, Nowa Historia, 21 czerwca 2014: http://nowahistoria.interia.pl/ii-rzeczpospolita/news-general-ktory-nie-lubil legionistow,nId,1446154 (dostęp: luty 2018). Sobol-Kiełbania M., Księgozbiór rodziny Żabów ze Zbylitowskiej Góry w zbiorach Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Juliusza Słowackiego w Tarnowie, [w:] „Z Badań nad Książką i Księgozbiorami Historycznymi”, 2015. Parafia Zbylitowska Góra, oprac. P. Szlezynger, J. Kaczmarski, Tuchów 2010. Wspomnienia z lat ubiegłych (od 1864 do 1937). Generał Roman Żaba i jego czasy, oprac. P. Szlezynger, Kraków 2009.
niedostępny
miejscowość: Zbylitowska Góra
gmina: Tarnów
powiat: tarnowski