Dwór Dąbrowskich w Michałowicach
Michałowicki dwór, przypominający raczej podmiejską willę, został wzniesiony w latach 1892–1897 dla przybyłej tu z Mazowsza rodziny Dąbrowskich. Nieopodal miejsca, w którym usytuowana jest dziś budowla, przed rokiem 1897 stał drewniany dom należący do rodziny Kołłątajów, od których Dąbrowscy nabyli majątek. To w nim początkowo zamieszkiwali, zanim podjęli decyzję o postawieniu nowego, obszerniejszego domu.
Projektantem tej znakomicie wkomponowanej w pagórkowate otoczenie budowli był popularny i ceniony w ostatniej dekadzie XIX wieku architekt, Teodor Talowski. Uznany historyk sztuki, Tadeusz Dobrowolski, napisał w Sztuce Krakowa, że Talowski projektował „trochę dziwaczną architekturę ceglaną, opartą na manieryzmie niderlandzkim, opatrzoną żelaznymi kotwami i łacińskimi sentencjami”.
Nie inaczej rzecz się miała z dworem w Michałowicach, gdzie powtarzają się takie charakterystyczne dla wyobraźni projektanta motywy, jak: zastosowanie spatynowanej cegły, manierystyczny szczyt w kształcie dzwonu ozdobiony po obu stronach wolutami, żelazne kotwy, wbite w elewację kule, wieżyczki (ta największa mieści domową kaplicę).
Eklektycznego wizerunku dopełniają neorenesansowe, półkoliście zakończone okna oraz neogotyckie łuki nad drzwiami i okienkami w wieży. Całość tworzy aurę tajemniczości i niezwykłości, a może nawet baśniowości. Pochodzące z XVIII wieku i przeprojektowane w latach 90. XIX wieku założenie parkowo-ogrodowe podkreśla te cechy.
Spośród zachowanych informacji o rodzinie Dąbrowskich na pierwszy plan wysuwa się ta o czynnym zaangażowaniu patriotycznym przy organizacji powstań, w czasach kiedy Dąbrowscy jeszcze nie zamieszkiwali w Michałowicach. Źródła historyczne podają, że z początkiem wybuchu I wojny światowej, kiedy I Kompania Kadrowa wyruszyła z akcją dywersyjną na teren Królestwa Polskiego, obalając po drodze w komorze celnej w Michałowicach rosyjskie słupy graniczne, właściciel michałowickiego dworu, Tadeusz Dąbrowski, podjął oficerów obiadem. We dworze miał też mieścić się podczas wielkiej wojny lazaret dla żołnierzy, czego już nie potwierdzają źródła.
Pałac w 1947 roku został odebrany właścicielom i znacjonalizowany. Mieściła się tu gminna spółdzielnia. W październiku 1979 roku uległ pożarowi. Przez kolejne dwa lata postępowała jego dewastacja. Przed całkowitą zagładą uchroniła go rodzina Lorenzów, miłośników zabytków i przyrody, w szczególności architektury Teodora Talowskiego.
Dwór Dąbrowskich w Michałowicach
Adamczewski J., Mała encyklopedia Krakowa, Kraków 1997. Bałus W., Historyzm, analogiczność, malowniczość. Rozważania o centralnych kategoriach twórczości Teodora Talowskiego (1857–1910), „Folia Historiae Artium” 1988, T. XXIV. Bałus W., Pałace, dwory i wille Teodora Talowskiego, „Teka Komisji Urbanistyki i Architektury” 1987, T. XXI. Bator J., Wojna galicyjska, Kraków 2005. Beiersdorf Z., Architekt Teodor M. Talowski. Charakterystyka twórczości, w: Sztuka 2. połowy XIX wieku, red. W. Bałus, Warszawa 1973. Bieniarzówna J., Małecki J.M., Dzieje Krakowa, t. 3: Kraków w latach 1796–1918, Kraków 1979. Dąbrowski J., Historia powszechna, cz. I: Wielka Wojna 1914–1918, Warszawa 1937. Daniel J., Osiecki J., Legenda 1914, Kielce 1989. Majewska T., Pamiętnik, 1882, rękopis (z arch. rodziny). Molnár F., Galicja 1914–1915. Zapiski korespondenta wojennego, Warszawa 2012. „Naddłubniańskie Pejzaże. Kwartalnik Społeczno-Kulturalny”, zwłaszcza numery: 2004/3, 2006/2(10)–3(11), 2006/4(12), 2007/1–4(13–16), 2009/1(21), 2012/4(32). Najlepszy Przyjaciel Żołnierza. Kalendarz na rok 1915, Wimperk (Winterberg, Czechy). Polski słownik biograficzny, hasła: Władysław Długosz (t. 5, Kraków 1939–1946), Jan Goetz-Okocimski (t. 8, Kraków 1959–1960).
Dwór Dąbrowskich w Michałowicach
Informacje praktyczne
Dostępność poza Dniami Dziedzictwa:
niedostępny
Lokalizacja:
miejscowość: Michałowice
gmina: Michałowice
powiat: krakowski
Obiekty w pobliżu:
- Fort nr 44 Tonie w Krakowie
- Kościół pw. św. Małgorzaty Dziewicy i Męczennicy w Raciborowicach
- Zamek w Korzkwi
- Murowany dwór w Goszycach
- Dwór obronny w Jakubowicach
- Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Prandocinie