Cerkiew greckokatolicka w Bartnem

Charakterystycznym elementem krajobrazu Beskidu Niskiego są łemkowskie drewniane cerkwie. W 1842 r. w Bartnem została wybudowana, na miejscu starszej, drewniana, obita i pokryta gontem cerkiew greckokatolicka pw. św. św. Kosmy i Damiana. Na przełomie XIX i XX w. w cerkwi przeprowadzono gruntowny remont (wymienione zostały podwaliny, a dolne partie słupów wieży naprawione). W 1928 r. blisko siedemdziesiąt procent mieszkańców Bartnego przeszło na prawosławie i rozpoczęło starania o powstanie prawosławnej parafii oraz budowę drugiej cerkwi – jej patronami zostali również święci Kosma i Damian.

WIEŚ ŁEMKOWSKA BARTNE, fot. M. Klag (MIK, 2003) CC BY SA 3.0

Najtragiczniejszym momentem w dziejach Łemków była przeprowadzona w 1947 r. tzw. akcja „Wisła”, kiedy to przesiedlono na zachodnie i północne ziemie Polski kilkadziesiąt tysięcy Łemków, a dwa razy więcej zmuszono do wyjazdu do ówczesnego ZSRR. Pod koniec lat 60. w cerkwi greckokatolickiej rozpoczęto prace konserwatorskie. Zrekonstruowano ogrodzenie, a otoczenie cerkwi uporządkowano. Odnowiona świątynia została przekazana pod opiekę muzeum w Bieczu, a później Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu. Dziś jest filią Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach.

Świątynia reprezentuje typ północno-zachodni: jest orientowana, o wyraźnie zaznaczającym się w bryle układzie trójdzielnym. Składa się z sanktuarium (prezbiterium) założonego na planie kwadratu, szerszej od niego kwadratowej nawy oraz założonego na planie kwadratu przedsionka. Do sanktuarium od strony północnej przylega zakrystia, a do przedsionka zachata. Nad przedsionkiem znajduje się czworoboczna wieża o ścianach pochylonych ku środkowi. Trójdzielność cerkwi akcentują w bryle budynku kopulasty hełm wieży i łamane dachy namiotowe nawy i sanktuarium, wszystkie zwieńczone pozornymi latarniami i ozdobnymi makowiczkami.

We wnętrzu warto zwrócić uwagę XVIII-wieczny barokowy ikonostas, który oddziela nawę od prezbiterium, pochodzący z 1797 r. boczny ołtarz z ikoną Ukrzyżowania oraz zabytkowe odrzwia z nieistniejącej cerkwi z Nieznajowej, na których namalowano postacie św. św. Piotra i Pawła.

Cerkiew greckokatolicka w Bartnem

Szlak Architektury Drewnianej – Małopolska
Autor : oprac. tekstów Bartłomiej Cisowski et al.
Wydawnictwo : Wyd. 2. – Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Promocji i Turystyki. Zespół ds. Turystyki, – 333, [5] s. : il. ; 23 cm., ISBN 978-83-60538-61-6
Miejsce wydania : Kraków,  2010

Inwentaryzacya zabytków Galicyi zachodniej. Powiat gorlicki
Autor : Stanisław Tomkowicz

Publikowany : Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej. T. 1 / [przedm. Maryan Sokołowski]. – Kraków : nakł. Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, 1900 (Kraków : Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem J. Filipowskiego). – XV, 557, [2] s., [7] k. tabl. : il. ; 32 cm, s. 167 – 319

Gorlicka ósemka : przewodnik
Autor : Andrzej Piecuch
Wydawnictwo : Nowy Sącz : „Wydawnictwo Fundacja”, – 104 s. : il. (w tym kolor.) ; 21 cm
Miejsce wydania : Nowy Sącz, [2005]

Gorlicka ósemka : przewodnik
Autor : Andrzej Piecuch
Wydawnictwo : Nowy Sącz : Wydawnictwo i Drukarnia Nova Sandec ; Gorlice : Wydział Promocji i Rozwoju Gospodarczego Urzędu Miejskiego w Gorlicach, wyd. 2 rozsz., 156 s. : il. kolor. ; 21 cm, bibliogr. s. 154 – 155
Miejsce wydania : Gorlice, 2009

Szlak Architektury Drewnianej : mapa : 1 : 200 000
Autor: tekst na podst.: Szlak Architektury Drewnianej / T. Śledzikowski/
Wydawnictwo: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Środowiska i Rozwoju Wsi
Miejsce wydania: Kraków, 2004
Wersja cyfrowa publikacji:
Cerkwie ziemi gorlickiej
Autor: Zbigniew Muzyk
Wydawnictwo: Fundacja
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 2001

Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja. Przewodnik
Autor: Magdalena i Artur Michniewscy, Marta  Duda
Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”
Miejsce wydania: Pruszków, 2003

Łemkowszczyzna : Od ikony do pop-artu
Autor : Paweł Krokosz, Mariusz Ryńca
Wydawnictwo : Bezdroża; -237, [3] s., [8] s. tabl. : il. ; 18 cm., (Przewodnik Turystyczny. Seria : Regiony)
Miejsce wydania: Kraków, 2004

Projekt ożywienia tradycyjnej kamieniarki łemkowskiej w rekonstruowanym zespole plebańskim w Bartnem
Autor: Joanna Hołda
Publikowany: Zeszyty sądecko-spiskie, T. 1, wyd. Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, Nowy Sącz, 2006, s. 102-105

Szlakiem architektury cerkiewnej Beskidu Sądeckiego i Niskiego. Przewodnik Turystyczny obejmujący gminy: Piwniczna Zdrój, Muszyna, Krynica Zdrój, Łabowa, Grybów, Kamionka Wielka, Gorlice, Ropa, Uście Gorlickie, Sękowa
Autor: Lucyna Chęcińska
Wydawnictwo: Stowarzyszenie Turystyki i Agroturystyki Ziem Górskich w Nowym Sączu, Urząd Marszałkowski Województw
Miejsce wydania: Nowy Sącz, 2005

Łemkowska drewniana architektura cerkiewna : w Polsce, na Słowacji i Rusi Zakarpackiej
Autor : Ryszard Brykowski
Wydawnictwo : Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydaw., 195, [2] s., [139] s. tabl. : il. ; err. ; 18  cm
Miejsce wydania : Wrocław, 1986

Nad Sękówką
Autor: Andrzej Piecuch
Wydawnictwo: Poligrafia „Wilkaz”
Miejsce wydania: Gorlice, 1998

Powiat gorlicki
Autor: Stanisław Tomkowicz
Publikowany: Teka Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, T. I , wyd. nakładem Grona Konserwatorów Galicyi Zachodniej, Kraków, 1900

Szlak Architektury Drewnianej : Małopolska

Autor : Bartłomiej Cisowski, Marta Duda ; współpr. Paulina Wawrzak ; konsult. merytor. Tadeusz Śledzikowski ; red. map Aurelia Hołubowska
Wydawnictwo : Kraków : Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego. Departament Edukacji i Kultury. Zespół ds. Turystyki,  – 295 s. : il., mapy ; 24 cm., ISBN 83-89283-52-2
Miejsce wydania : Kraków, 2005

Przewodnik po muzeach i zbiorach w Polsce
Autor : Stanisław Lorentz
Wydawnictwo : Warszawa : Wydawnictwo „Interpress”, wyd. 3 uzup., 520, [4] s., [132] s. tabl. (w tym 60 s. kolor.), 1 k. mapa kolor. : il., fot., pl., portr. ; 23 cm
Miejsce wydania : Warszawa, 1982

Sztuka Ziemi Krakowskiej
Autor : Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki
Wydawnictwo : Wydawnictwo Literackie, 743, [1] s. : il. ; 25 cm
Miejsce wydania : Kraków, 1982

Cerkiew greckokatolicka w Bartnem

Informacje praktyczne

Dostępność poza Dniami Dziedzictwa:

dostępny

Dane teleadresowe:

adres: Bartne, Sękowa

gmina: Sękowa

powiat: gorlicki

GPS: N: 49° 33' 56", E: 21° 19' 35"

gospodarz: Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach

www: http://www.gorlice.art.pl/oddzialy-muzeum/zagroda-maziarska-w-losiu-filia-cerkiew-w-bartnem/filia-cerkiew-w-bartnem.html

telefon: 18 351 84 54

Obiekty w pobliżu:

MAŁOPOLSKI INSTYTUT KULTURY W KRAKOWIE, ul. 28 Lipca 1943 17c, 30-233 Kraków, tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75, NIP: 675 000 44 88 | Projekt i wykonanie | Polityka prywatności